Pochwała strzechy

Słyszałem kiedyś relację z pobytu w Mongolii, o tym jak po kilkusetkilometrowej podróży do powiatowego miasta stwierdzono, że miasto to właśnie przeniosło się kilkadziesiąt kilometrów dalej. To trudne do wyobrażenia w warunkach europejskich zdarzenie umożliwiają jurty, które zdaniem specjalistów są najlepszym mieszkaniem człowieka w  warunkach mongolskich stepów i w tamtym klimacie, a próby nakłonienia Mongołów do mieszkania w „luksusowych” murowanych budynkach przyjmowane były przez nich jako kara. Tak więc lokalna społeczność wypracowała doskonale dostosowane do  swego otoczenia rozwiązania, zapewniające najlepsze warunki życia.

Podobnie jest z dominującym przez setki lat na polskiej wsi pokryciem dachu, czyli opiewaną w pieśniach i poezji słomianą strzechą. Zdaniem specjalistów nie ma w naszych warunkach lepszego materiału do pokrycia dachów od żytniej słomy lub trzciny. Zapewnia ona doskonałą izolację termiczną (zimno w lecie, ciepło w zimie), jest tania, łatwa w pokrywaniu i naprawie, głuszy hałas, utrzymuje doskonałe warunki mikroklimatyczne w budynku, jest wyjątkowo lekka i stosunkowo trwała. Dobrze położona i zadbana strzecha słomiana wytrzymuje bowiem bez konieczności napraw 15-25 lat, a strzecha z trzciny nawet 50 lat! Jej jedyną wadą jest małe bezpieczeństwo w przypadku pożaru. W ostatnich latach opracowano jednak doskonałe substancje impregnujące słomę i powodujące, że staje się ona trudno zapalna.

Przyczyną gwałtownego zanikania strzech w naszym krajobrazie były zarówno względy bezpieczeństwa, jak i względy ideologiczne. Po prostu uznano strzechy za synonim zacofania, biedy i wszelkich negatywnych wzorów przeszłości. I chociaż w 1974 r. były jeszcze regiony Polski, gdzie bociany licznie gnieździły się na strzechach, to już w 1984 gniazda takie należały do rzadkości. Wystarczyło niecałe 10 lat, aby polska wieś zamieszkała pod eternitem, rzadziej pod dachówką lub blachą. A przecież są rejony Europy, gdzie strzechy są dalej stosowane, mało tego, mieszkanie w domu z takim pokryciem jest oznaką dobrego smaku, przywiązania do lokalnej tradycji i pewnej zamożności, bo ubezpieczenie jest nieco wyższe. Od lat eksportowana jest na zachód trzcina znad Balatonu. Polska jest głównym eksporterem trzciny do Wielkiej Brytanii, a trzcina spod Szczecina i znad Biebrzy trafia do Holandii i Niemiec. Nie chcę być źle zrozumiany i nie sugeruję całkowitego powrotu pod strzechy. Bociany znalazły już rozwiązanie „problemu mieszkaniowego” i masowo przeniosły się na słupy linii energetycznych. Nie wydaje mi się też realne, aby masowe stosowanie strzech stało się szybko możliwe, warto jednak potrudzić się nad przywróceniem strzech polskiej wsi, a bocianom ich tradycyjnego miejsca gnieżdżenia się. Gdyby w każdej wsi było kilka budynków utrzymanych w tradycyjnym dla okolicy stylu, pokrytych pięknymi strzechami i stanowiących wizytówkę miejscowości, prawdopodobnie poczulibyśmy się wszyscy bardziej u siebie.

(tekst Z. Jakubiec)

• Gdzie założyć gniazdo?
• Zmiany umieszczenia gniazd w ostatnich czasach.
• Pochwała strzechy
• Człowiek odrutował krajobraz
• Gdzie znaleźć pokarm?

• Czy wszystko trzeba meliorować?
• Chemizacja ma też strony ujemne
• Jakie szanse ma bocian?
• Ochrona bocianów
• Ochrona bocianów: jest już początek
• Jak chronić żerowiska
• Bocian biały jako gatunek wskaźnikowy i tarczowy
• Czy może być "zupa z bociana"?
• Bywają też problemy w zgodnym współżyciu.
• Nie zawsze był kochany
• Co wynikło ze współpracy z energetykami
• Co robić gdy ...
• Telemetria satelitarna jedną z najdokładniejszych metod obserwacji bocianów
• Lęgowiska bociana białego w Afryce
• Śmierć bocianich piskląt w Łasku
• Przyziemny dom bociani
• Zabójcza „moc” sznurków
• Ośrodki rehabilitacyjne dla bocianów
• Najdłuższy sznurek świata dla ochrony bocianów